«Υψηλή αυτοεκτίμηση ή Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας;»
Η αυτοεκτίμηση χαρακτηρίζεται ως μία από τις βασικότερες ανάγκες του ανθρώπινου είδους για την επιβίωσή του. Ο William James τονίζει πως είναι τόσο σημαντική όσο και το αίσθημα του φόβου για την επιβίωση του ανθρώπου. Το πώς αισθανόμαστε για τον εαυτό μας επηρεάζει το πώς συμπεριφερόμαστε στους γύρω μας, αλλά και το πώς μας αντιμετωπίζουν οι άλλοι. Πολλές φορές, όμως, το υγιές και θεμελιώδες αυτό αίσθημα συγχέεται με το ναρκισσισμό, ο οποίος αποτελεί τον αντίθετο πόλο της υγιούς αυτοεκτίμησης.
Η διάκριση ανάμεσα στην αυτοεκτίμηση και το ναρκισσισμό είναι πολύ σημαντική τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Η αυτοεκτίμηση αφορά την αποδοχή του εαυτού μας στην ολότητά του, δηλαδή την αποδοχή τόσο των θετικών μας γνωρισμάτων (ταλέντα, χαρίσματα, ικανότητες) όσο και των αρνητικών (ελαττώματα, αδυναμίες). Αντίθετα, ο ναρκισσισμός στηρίζεται στην ανάγκη του ατόμου για θαυμασμό και επιβράβευση και καλύπτει τα αισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας που βιώνει το άτομο.
Ποιες είναι οι όμως διαφορές μεταξύ υψηλής αυτοεκτίμησης και Ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας;
Μία από τις βασικότερες διαφορές ανάμεσα στην υγιή αυτοεκτίμηση και τον ναρκισσισμό αφορά το βαθμό που η αυτοεικόνα του ατόμου στηρίζεται στην πραγματικότητα. Ο νάρκισσος θα καυχηθεί για τα επιτεύγματά του, τις αποδόσεις του και τα ταλέντα του, χωρίς όμως αυτά να αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Μπορεί για παράδειγμα να θεωρεί πως είναι ο καλύτερος δρομέας σε έναν μαραθώνιο και ας τερμάτισε έκτος. Το άτομο με υγιή αυτοεκτίμηση αναγνωρίζει τις ικανότητές του και στην παραπάνω περίπτωση θα αναγνώριζε ότι βγήκε έκτος και ότι δεν είναι ο καλύτερος.
Επιπρόσθετα, το άτομο με Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας δεν μπορεί να διαχειριστεί την αποτυχία και την απογοήτευση. Δε δέχεται πως μπορεί να ευθύνεται για μία αποτυχία και ψάχνει τρόπους να κατηγορήσει τους γύρω του. Η εικόνα που έχει για τον εαυτό του είναι τόσο εύθραυστη που μπροστά σε μία απογοήτευση μπορεί να καταρρεύσει. Από την άλλη πλευρά, η υγιής αυτοεκτίμηση προστατεύει το άτομο σε περίπτωση που βρεθεί μπροστά σε μία αποτυχία. Θα το βοηθήσει να βρει τρόπους να βελτιώσει την κατάσταση και η εικόνα που έχει για τον εαυτό του δεν κινδυνεύει.
Επίσης, ο τρόπος που συμπεριφέρεται και αντιμετωπίζει τους γύρω του ένας νάρκισσος διαφέρει από τον αντίστοιχο ενός ατόμου με αυτοεκτίμηση. Ο νάρκισσος θεωρώντας πως είναι καλύτερος και ανώτερος από τους γύρω του, τους χρησιμοποιεί συνεχώς για να επιτύχει τους σκοπούς του και δεν ενδιαφέρεται για τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Απομακρύνεται από τους ανθρώπους που δεν τον θαυμάζουν και πολλές φορές ψεύδεται θέλοντας να επιτύχει αυτό που επιθυμεί. Αντίθετα, το άτομο με υγιή αυτοεκτίμηση αναγνωρίζει και ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα των γύρω του και τους αντιμετωπίζει με σεβασμό και ειλικρίνεια. Δεν τους χρησιμοποιεί για να επιτύχει αυτά που θέλει.
Ποια είναι λοιπόν τα κλινικά συμπτώματα της Ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας;
Ένα άτομο για να διαγνωστεί με τη συγκεκριμένη διαταραχή προσωπικότητας πρέπει να πληρεί πέντε (ή περισσότερα) από τα παρακάτω συμπτώματα:
- Υπέρμετρη ιδέα για τον εαυτό του (υπερεκτιμά τα ταλέντα του και αναζητά την αποδοχή των γύρω του χωρίς να έχει επιτύχει κάτι αξιέπαινο)
- Είναι απορροφημένο με φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, αψεγάδιαστης ομορφιάς, λάμψης και μεγάλης δύναμης
- Θεωρεί πως είναι ο καλύτερος από όλους και ανώτερος των υπολοίπων και για το λόγο αυτό πλησιάζει μόνο άτομα με υψηλό κοινωνικό status.
- Απαιτεί τον υπερβολικό θαυμασμό των γύρω του
- Εμφανίζει παράλογες προσδοκίες και απαιτεί από τους άλλους να συμμορφώνονται με τις δικές του ιδέες
- Εκμεταλλεύεται τους γύρω του για να επιτύχει τους δικούς του σκοπούς
- Δεν αναγνωρίζει και δεν ενδιαφέρεται για τα αισθήματα των συνανθρώπων του (έλλειψη ενσυναίσθησης)
- Ζηλεύει έντονα τους άλλους ή πιστεύει πως τον ζηλεύουν εκείνοι
- Είναι αλαζόνας και έχει συνεχώς υπεροπτική στάση
Όλες οι διαταραχές προσωπικότητας αφορούν σταθερά και μακροχρόνια πρότυπα συμπεριφοράς και για το λόγο αυτό διαγιγνώσκονται συνήθως στην ενήλικη ζωή και πολύ σπάνια στην παιδική και εφηβική ηλικία. Η Ναρκισσιστική διαταραχή εμφανίζεται συχνότερα στους άντρες και όχι στις γυναίκες. Περίπου το 6.2% του γενικού πληθυσμού εμφανίζει τη συγκεκριμένη διαταραχή προσωπικότητας. Όπως και στις υπόλοιπες διαταραχές προσωπικότητας, έτσι και στη Ναρκισσιστική διαταραχή η ένταση των συμπτωμάτων μειώνεται σταδιακά με το πέρασμα των χρόνων.
Σε περίπτωση που αναγνωρίζεις ορισμένα από τα παραπάνω συμπτώματα καλό είναι να απευθυνθείς σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να σε βοηθήσει να τα διαχειριστείς καλύτερα.
