«Τοξικοί γονείς: Ποια είναι τα βασικά τους χαρακτηριστικά και τι μπορείς να κάνεις εσύ για να τους διαχειριστείς;»

Αναμφισβήτητα, κανένας άνθρωπος δε γνωρίζει πριν γίνει γονέας πώς ακριβώς πρέπει να συμπεριφέρεται. Οι περισσότεροι γονείς κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν ώστε να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σε ένα ασφαλές περιβάλλον, γεμάτο αγάπη, φροντίδα, κατανόηση και υποστήριξη. Ακόμα όμως και αυτοί οι γονείς πολλές φορές χωρίς να το αντιλαμβάνονται κάνουν λάθη, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν τη μετέπειτα ενήλικη ζωή των παιδιών τους αν δε διορθωθούν.
Υπάρχει όμως και μία κατηγορία γονέων που αυτά τα περιστασιακά λάθη όχι μόνο δεν τα διορθώνει αλλά τα χρησιμοποιεί σε μόνιμη βάση. Ασχέτως του αν αυτές οι συμπεριφορές είναι συνειδητές ή όχι από την πλευρά των γονέων, μπορεί να προκαλέσουν τόσο μεγάλη συναισθηματική και ψυχική ζημιά στο παιδί, η οποία θα τους επηρεάζει για όλη τη μετέπειτα ζωή τους.
Ποιες είναι λοιπόν ορισμένες από αυτές τις τοξικές συμπεριφορές των γονέων;
• Είναι υπερβολικά επικριτικοί. Όλοι οι γονείς κατά καιρούς θα ασκήσουν κριτική απέναντι στα παιδιά τους. Χωρίς αυτή την κριτική δεν θα μπορούσαμε να μάθουμε τους κανόνες του σπιτιού και να κάνουμε σωστά διάφορα πράγματα όπως για παράδειγμα να πλένουμε τα χέρια μας πριν το φαγητό. Οι τοξικοί γονείς όμως είναι επικριτικοί αναφορικά με κάθε συμπεριφορά του παιδιού, χωρίς ποτέ να το επιβραβεύουν. Το παιδί αυτό μεγαλώνοντας θα αναπτύξει μία σκληρή εσωτερική κριτική του ίδιου του εαυτού του (ουσιαστικά θα εσωτερικεύσει τη φωνή του επικριτικού γονέα).
• Κάνουν αστεία σε βάρος σου. Όλοι οι γονείς πειράζουν τα παιδιά τους είτε σε μικρότερο είτε σε μεγαλύτερο βαθμό. Οι γονείς όμως αυτοί εστιάζουν σε ένα αρνητικό χαρακτηριστικό του παιδιού και συνεχίζουν να το χρησιμοποιούν ως πείραγμα (για παράδειγμα «πω πω σαν γουρουνίτσα έχεις γίνει», «εσύ δε θα ψηλώσεις άλλο; Έτσι θα μείνεις;»).
• Σε κάνουν να νιώθεις υπεύθυνος για την προσωπική τους ευτυχία. Αν οι γονείς συνεχώς σου λένε πως τα παράτησαν όλα για να σε μεγαλώσουν και πως εσύ είσαι η μοναδική πηγή της ευτυχίας τους, τότε θέτουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες αναφορικά με το ρόλο σας στη δική τους ευτυχία. Κανένα παιδί δεν είναι υποχρεωμένο για την ευτυχία των γονέων του, καθώς ο κάθε ένας από εμάς είναι υπεύθυνος για τη δική του προσωπική ευτυχία.
Τι μπορείς να κάνεις λοιπόν εσύ για να διαχειριστείς την τοξική συμπεριφορά των γονέων σου;
• Θέσε τα προσωπικά σου όρια. Η πλειοψηφία των τοξικών γονέων δε γνωρίζει τι σημαίνει ο όρος «όρια». Συνέχεια καταπατούν τον προσωπικό χώρο των παιδιών τους (π.χ. ο γονέας που ανοίγει την πόρτα του δωματίου της έφηβης κόρης χωρίς να χτυπήσει), μπερδεύουν τη δική τους ζωή με αυτή των παιδιών τους, δε διαχωρίζουν τα δικά τους προβλήματα από τα αντίστοιχα των παιδιών τους. Αναλογίσου λοιπόν ποιες είναι συμπεριφορές που θεωρείς αποδεκτές και ποιες όχι από την πλευρά των γονέων σου και προστάτευσε τον εαυτό σου.
• Έκφρασε τα δικά σου συναισθήματα. Στις περισσότερες τοξικές οικογένειες δε γίνεται έκφραση συναισθημάτων ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Για παράδειγμα το παιδί δεν έχει το δικαίωμα να εκφράσει το θυμό του απέναντι σε μια συμπεριφορά της μητέρας του. Όλα τα συναισθήματα από τα πιο θετικά μέχρι τα πιο αρνητικά έχουν τη χρησιμότητά τους και η έκφρασή τους παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη ενός ανθρώπου. Κατά συνέπεια κάθε φορά που βιώνεις ένα έντονο συναίσθημα έκφρασέ το στο άτομο που σου το προκάλεσε.
Είναι αρκετές οι φορές που η θέσπιση ορίων και η έκφραση των συναισθημάτων δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση των τοξικών συμπεριφορών των γονέων. Στην περίπτωση αυτή η μόνη λύση είναι η απομάκρυνση. Σε καμία περίπτωση μία τέτοια επιλογή δεν είναι εύκολη από την πλευρά των παιδιών, καθώς οι γονείς αποτελούν την πρωταρχική πηγή αγάπης και φροντίδας.
Όταν όμως επανειλημμένα τους δίνεις ευκαιρίες για να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και αλλαγή δεν έρχεται, τότε πρέπει να φροντίσεις και να προστατεύσεις τον εαυτό σου. Να θυμάσαι πως στη ζωή μας αρκετές φορές καλούμαστε να πάρουμε δύσκολες αποφάσεις. Είναι όμως αυτές οι αποφάσεις που τελικά μας βοηθούν να είμαστε συναισθηματικά καλά και να προχωράμε μπροστά τη ζωή μας.